Kışlık Saray’dan Ermitaj’a

21 Temmuz 2017 - Deneme

Eski Mısır’dan Helen ve Roma uygarlıklarına, Empresyonist ve Kübist sanatçıların eserlerinden İskitlerin mirasına uzanan akıl almaz genişlikteki koleksiyonuyla Ermitaj, şüphesiz bir St. Petersburg gezisinin olmazsa olmazı…

 

 

 

Rusya’nın en önemli müzesi olan St. Petersburg’daki Ermitaj, içerdiği büyük koleksiyonlar bakımından Louvre, British Museum ve New York’taki Metropolitan Museum’la birlikte dünyanın en zengin müzelerinden biridir. Hatta Paris’teki Grand Louvre 1990’larda genişletilmeden önce dünyanın en büyük müzesiydi.

Bu müze, Rus çar ve çariçelerinin özel koleksiyonlarının, Petro’nun kızı Çariçe Yelizaveta Petrovna’nın 1754-1762 yılları arasında Neva kıyısında yaptırdığı Kışlık Saray’a Büyük Katerina’nın eklettiği (sonradan Küçük Ermitaj ve Eski Ermitaj denilecek olan) iki binaya yerleştirilmesiyle kurulmuştur denebilir.

Yıllar sonra Büyük Katerina’nın (1762-96 arasında Rusya’yı idare eden II. Katerina) torunu Çar I. Nikola’nın müze olarak yaptırdığı yeni binanın 1852’de açılışıyla birlikte saray kompleksi (Kışlık Saray ve eklentileri) kısmen de olsa kamusal bir müzeye dönüşür. Sonraları Yeni Ermitaj denecektir bu son eklentiye.

1917 Devrimi’nden sonra bütün saray kompleksi ulusal bir müzeye dönüştürülür ve tamamına Devlet Ermitaj Müzesi denir. Yani kısaca Ermitaj…

 

 

 

ERMİTAJ NE DEMEK?

Rusya’da Fransız aksanıyla telaffuz edilen “Ermitaj”, Büyük Petro (1682-1725) döneminde Rusçaya Fransızcadan giren kelimeler biridir. Münzevi, münzevi keşiş, inzivaya çekilen anlamlarına gelen ermite’ten türetilmiştir. Ermitaj denildiğinde hem inziva hem de inziva yeri, yurdu, mekânı anlaşılır. Konumuzla bağlantılı olarak hangi çerçevede kullanıldığına gelince…

Avrupa’da devlet idaresiyle ilgili saray çevreleri, bunun gerektirdiği resmi ilişkilerden, resmiyetten, teşrifattan, sarayın günlük rutin işlerinden bunalıp sıkıldıklarında zaman zaman protokolden, törenlerden uzak, her türlü rütbe, makam, mevki ve unvanların bir kenara bırakıldığı, az çok aynı dalga boyundaki insanlarla bir araya gelip, yiyip içip sohbet ederek felekten bir gün çalmak istediklerinde çekilebilecekleri küçük huzur köşeleri inşa ettirmiş ve bunlara “Ermitaj” demişler. Ya saray bahçelerinde ya da uzakta kırlarda sessiz, sakin, kalabalıktan uzakta yerler bunlar.

Büyük Petro, Avrupa seyahati sırasında 1717’de Versailles’ı ziyaret ettiğinde XIV. Louis’nin yaptırdığı ve Ermitaj adını verdiği Château de Marly’yi (Marly Şatosu) görür ve çok beğenir. Döndükten sonra Baltık Denizi kıyısında, Peterhof’ta yaptırdığı büyük sarayın bahçesinin bir köşesine bir Ermitaj kondurmayı ihmal etmez. Bu Rusya’daki, Fransa’dan mülhem ilk Ermitaj’dır.

 

 

 

BİR HANEDAN GELENEĞİ

1762’de Kışlık Saray’a yerleşen II. (Büyük) Katerina bu geleneği izleyerek Saray’a kuzey-güney ekseni üzerinde eklettiği uzun dikdörtgen yapının meydana bakan tarafına sevgilisiyle buluşacağı odaları, Neva’ya bakan tarafa ise iki katlı Ermitaj’ı yaptırmıştır. Sonradan bu yapının bütününe Küçük Ermitaj denecektir. Katerina’nın iki bini aşkın tablodan oluşan ilk koleksiyonu bu dikdörtgen, dar cepheli yapının iki yanındaki galerilere yerleştirilecektir.

Katerina, Kışlık Saray’a sonradan Küçük ve Eski Ermitaj denilecek biri dar, öteki geniş cepheli, Neva’ya nazır iki yapıyla bir tiyatro binası ekletmiş, torunu Çar I. Nikola da müze olarak tasarlanıp yapılan arkaya, meydana bakan son yapıyı ekletmiştir. Bu son müze yapısına Yeni Ermitaj denilecektir.

1917’den sonra Kışlık Saray ve eklentilerinden oluşan komplekse Katerina’nın yaptırdığı Ermitaj’dan esinlenilerek (ki bu aslında onun ilk yaptırdığı dar cepheli yapının Neva’ya bakan tarafıdır aslında), o isimden hareketle Ermitaj demek âdet olmuştur.

 

 

 

DÜNYANIN EN GENİŞ KOLEKSİYONLARINDAN

Ermitaj günümüzde Eski Mısır, Helen ve Roma uygarlıklarının eserlerinden, Empresyonizm ve Kübizmden Hollandalı ve İtalyan ustalara, Rembrandt, Rubens ve Picasso gibi ressamlara, İskitlerin (Hazar Denizi ve Ukrayna’da yerleşik kabilelere ait) altın işlemeciliğinden Kyoto tahta işlemeciliğine kadar birçok eseri barındırıyor. Son sayımlara göre buradaki koleksiyon yaklaşık 12.000 heykel, 16.000 resim, 600.000 çizim, milyonlarca para ve 266.000 uygulamalı sanat eserinden oluşuyor.

 

 

BUZULLARIN KORUDUĞU HAZİNE: PAZIRIK BULUNTULARI

Altay Dağlarının doğusunda küçük bir vadi olan Pazırık’ta Sovyet arkeologlar (1924’te Rudenko, 1939’da Griyaznov, 1947-49 arasında Rudenko ve Kiselev) tarafından eski bir buzul yatağında yapılan kazılarda 5’i büyük 40’a yakın kurgan bulunmuş, incelemeler sonunda Altaylı yarı göçebe bir kavme ait olduğu düşünülen bu kurganlar MÖ 5.-1. yy'lar arasına tarihlendirilmiştir.

Bu kurganların MÖ 3.-1. yy’lara ait olanları içerdikleri eşya açısından olağanüstü zenginliktedir. Koşum takımları, eyer örtüleri, eyerler (bilinen en eski örnekler), altın ve gümüş takılar, altın kaplama eşyalar, müzik aletleri, oyma ahşap figürler, geleneksel step sanatının özelliklerini yansıtan buluntular vs. olağanüstü bir sanatsal ve kültürel düzeydedir.

Beşinci kurganda ele geçen ve 3. yy’a tarihlenen bir halı inceliği, yüksek kalitede işçiliği, motiflerin zenginliğiyle dikkat çeker. Çok daha dikkat çeken özelliği (Türk düğümü de denen) Gördes düğümlü olmasıdır. İşte bu sebeple “Pazırık Halısı” kökeni hakkında hâlâ tartışılan, konuşulan arkeolojik eserlerden biri olma özelliğini taşımaktadır.

Öte yandan bu kurganlarla Güney Rusya’daki İskit krallık kurganları arasındaki benzerlik ve ele geçen silahlardaki İskit tarzı da tarihi ve arkeolojik açıdan hayli önemlidir.

İşte buzullardan çıkan bu hazine Ermitaj Müzesi’nde mükemmel biçimde sergilendiği yeni bölümünde ziyaretçileri beklemektedir. Pazırık bölümü ihmal edilecek bir ziyaret değildir.

 

________

 

FEST Travel Rusya gezilerini incelemek için:

http://www.festtravel.com/rusya