Pek çok dini barındıran Hindistan doğal olarak bir tapınaklar ülkesi de. Güney Hindistan'daki Budist, Caynacı ve Hindu kültlerine adanmış taş-oyma anıtlar gerçekten olağanüstü. Mumbay limanında, Elephanta Adası'ndaki İS 8. yy'dan günümüze ulaşan kaya-oyma tapınağın içi Tanrı Şiva'nın değişik yönlerini gösteren pek çok duvar panelleriyle kaplı. Merkezde, 6 metre yüksekliğindeki üç-yüzlü Şiva heykeli çok etkileyici. Bu üç yüzü ile Şiva'nın yaratıcı-koruyucu-yıkıcı karakteri simgeleniyor. Tapınaktaki sütun gövdelerinin üst kısımları ve sütun başlıkları yivli bombeli tarzda işlenmiş ve hepsinde farklı motifler kullanılmış.
Maharaştra Eyaleti'nin en çok ziyaretçi çeken yerleri Ellora ve Acanta'daki taş-oyma anıtlar. Evrengabad şehri yakınlarındaki Ellora'da 34 tane Budist, Hindu ve Caynacı tapınak var. Oniki Budist tapınağının biri hariç hepsi Mahayana mezhebinin manastır tipi yapıları. Bir tane de Hinayana mezhebinin yalnızca tapınma yerinden oluşan yapısı var. 8. yy'da Ellora'daki Budist yapıların çoğu Hindu tapınaklarına dönüştürüldü, stupaların (Buda'nın kutsal eşyalarının korunduğu tümsek yapı) ve Buda heykellerinin yerini Şiva'nın sembollerinden biri olan Lingam (fallik sembol) aldı.
Ellora'nın 17 Hindu mağarasının duvarları Hindu destanlarındaki konuların işlendiği kabartmalarla kaplı. Bu grubun içinde en muhteşemi, bölgenin baş yapıtı Kaylasa Şiva Tapınağı dünyanın en büyük monolit yapısı 8.yy.a ait. Adını Şiva'nın Himalayalar'daki ikametgahından alan tapınağın, orası gibi görkemli olması amaçlanmış. Girişin solunda yeralan iki nehir Tanrıçası Ganga ve Yamuna, masif bazalttan bir fil heykeli, 29 metre yüksekliğindeki piramidal kulesi ile ana bölüm gerçekten görülmeye değer. Tapınak aynı zamanda büyük bir savaş arabasını temsil edecek şekilde yapılmış. Yöredeki Caynacı tapınaklar daha mütevazi yapılar.
Uçurumun kenarına oyulmuş, duvar resimleri ve kabartmalarıyla ünlü Acanta mağaraları 28 tane. İ.Ö. 2. yy-İ.S. 7. yy. arasında oluşturulan bu Budist yerleşim, 7. yy'da bilinmeyen bir sebepten terk edilmiş. 19. yy'da İngiliz subaylar tarafından yeniden keşfedilmiş. Budizmin hem Hinayana hem Mahayana mezheplerine ait mağaralar var. Duvar resimlerinin yapımında, taş-oyma duvarların üzeri; çömlekçi hamuru, gübre, hayvan kılı, saman ve bazı otlardan oluşan bir karışım ile sıvanıyor, bu sıvanın üzerine kireç sürülüyor ve kurumadan yapılacak olan resim çiziliyor, boyamada doğal boyalar tutkal ile karıştırılarak kullanılıyor ve kuruduktan sonra üzerleri taşla cilalanıyormuş. Duvarları, tavanları, verandaları süsleyen tablolarda; Buda'nın eski yaşamları, Buda'nın hayatından hikayeler, öğretileri, kutsal sayılan hayvanlar, kutsal bodhi ağacı, çiçek motifleri, Gerçeğin Çarkı gibi konular işlenmiş.
Bir Hindu için tanrının heykeline bakmak, tapınmanın en kutsal noktasıdır. Tanrı ile özdeşleşen tapınak, içinde tanrı heykeli olmayınca tapınak olmaktan çıkar ve ziyaret edilmez. Yaşayan, içinde tanrı heykeli olan, tapınakların tepesinde bayrak olur. Tapınağın yer seçimi, tasarımı ve inşası çok karışık kurallara dayanır. Hesaplamalar çok önemlidir. Çünkü tapınak ancak hesapları çok iyi yapılmışsa yeryüzündeki tanrılara uygun bir ev olabilir.
Tamil Nadu Eyaleti'nde Çenay'ın güneyinde yer alan Mamallapuram'da 7. ve 8. yy'dan kalma çok sayıda tapınak var. "Arcuna'nın Kefareti" adlı kaya kabartması, Krişna Mandapa (sütunlu hol/salon), Beş Ratha (tanrının arabası biçimindeki beş kaya tapınağı) ve deniz kenarındaki 8. yy'dan kalma Sahil Tapınağı burayı çok cazip kılıyor. İki kulesinin etkileyici taş işlemesi rüzgar, tuz ve kum ile yıllar içinde tekrar şekillenmiş. Tapınak, iki Lingam tapınakçığı ile bunların arasında, Vişnu heykelini barındıran üçüncü bir tapınakçıktan oluşuyor. Bunlardan tapınağın Şiva ve Vişnu için yapıldığını anlıyoruz.
Tamil Nadu Eyaleti'nin yerlileri Dravid'lerin, Hindistan'ın da en eski halkı olduğu biliniyor. Tamil Nadu tapınak mimarisinin başlangıç noktası Mamallapuram. Bu tapınak tarzının en güzel örneklerinden biri Maduray'daki Minakşi Tapınağı. Yüksek duvarlar içinde, tek bir binadan değil pek çok irili ufaklı yapıdan oluşan, çok avlulu, farklı amaçlarla kullanılabilecek (hacıların dinlenme salonu, toplantı, dans ve müzik, nikah salonları, fil ve deve ahırı gibi) mandapalar, gopuram adı verilen üzerleri tamamen canlı renklerde heykellerle kaplı giriş kapısı kuleleri bu tarzın belirleyici özellikleri. Minakşi Tapınağı,Hindistan'daki en büyük tapınaklardan biri. 16.-18. yy'da inşa edilmiş. Burası yaşayan bir tapınak, dolayısıyla ana tapınak binaları Hindu olmayanlara kapalı. Minakşi Şiva'nın karısı; balık gözlü Tanrıça ve kentin koruyucusu. Tapınakta 33.000 heykel olduğu söyleniyor. Oniki gopuramı var, en dışta dört yöne açılanların yüksekliği 46 metre. Tümünün üzeri tanrılar, göksel varlıklar ve hayvan stükoları ile kaplı. On yılda bir yeniden boyanmaları gerekiyor. Hacıların yıkandığı büyük bir de havuzu var. Çenay, Şüpheci Thomas için şehre gelen Hıristiyan hacılara ev sahipliği yapıyor. San Tome Katedrali Aziz Thomas'ın mezarı üzerine yapılmış.
Orissa Eyaleti'ndeki tapınak tarzı da farklı. Tapınağın adandığı tanrının heykelini barındıran en kutsal bölüm, gösterişli bir kubbe ile örtülü ve bu bölüme deul deniyor. Kare tabanlı ve yuvarlak tepeli deul, kutsal dağ Meru'yu simgeliyor. Kubbenin tepesinde lotus biçimli küresel bir bölüm, en tepede ise tanrının kutsal atribüsü (Vişnu'nun diski, Şiva'nın yabası…) bulunuyor. Deul'e bitişik olarak toplantı salonu, dans salonu, sunu salonu olarak kullanılan bölümler yer alıyor. Bu bölümlerin çatıları ise deul ile kontrast oluşturan kademeli piramidal çatılar. Bütün bu yapılar genellikle yüksek duvarlarla çevrili oluyor.
Bubaneşvar'daki Lingaraj Tapınağı (11. yy), önemli bir haç merkezi olan Puri'deki Caganat Tapınağı (12. yy) ve Konarak'taki Güneş Tapınağı (13. yy) bu düzenle yapılmış tapınaklar. İ.Ö. 2.yy'dan beri önemli olan Orissa dansı, zamanla tapınaklarda devadesi adlı tapınak dansözlerinin bulundurulmasına ve tapınaklara dans salonlarının ilave edilmesine yol açıyor. Tapınak mutfaklarında pişirilen yemeğin Tanrı tarafından kutsandığı, dolayısıyla günahları arındırdığı düşünülüyor. Caganat Tapınağı'ndan kutsal yemek alanların sayısı günde onbini buluyormuş. Güneş Tanrısı Surya'ya adanmış Güneş Tapınağı, 7 atın çektiği 24 tekerleği ile devasa bir savaş arabası biçimindedir. Yedi at haftanın günlerini, 24 tekerlek ise günün saatlerini temsil ediyor. Deul'u yıkık olan tapınağın süslemeleri ve taş işçiliği hayranlık uyandırıyor. Tanrıların, çiçek desenlerinin, dansçıların, müzisyenlerin, çok sayıda filin, mitolojik karakterlerin yer aldığı heykellerin bir kısmı da Kacuraho'dakiler gibi erotik.
Elephanta, Ellora, Acanta, Mamallapuram ve Konarak Güneş Tapınağı UNESCO'nun Dünya Mirası Listesi'nde yer alıyorlar.
Kerala Eyaleti'ndeki Koçin şehri özellikle Yahudiler ve Hıristiyanlar için önemli. 1568'de kurulan Koçin Sinagogu bugün de bakımlı ama artık nadiren ayin yapılabiliyormuş. Göç buradaki Yahudi nüfusu çok azaltmış.Portekizlilerin kurduğu St.Francis Kilisesi (1503) Hindistan'da kurulan ilk Avrupa Kilisesi.
Mumbay'daki Adinat ve Kolkata'daki Parasnat Caynacı tapınakları süslemeleri ile göz alıyor. Caynacıların Hindistan genelinde en refah içindeki guruplardan biri olduğu, tapınaklarına da çok kaynak aktardıkları söyleniyor. Ayna ve cam kakmalar, mermerler, bakımlı bahçeleri ile Caynacı tapınakları mücevher kutusuna benzetiliyor.
Kolkata'da isterseniz bir Sih Tapınağı ya da bir Parsi Tapınağını da gezebiliyorsunuz.
